2024’teki şiddetli ekonomik şartlar sanayi devlerini de etkiledi. Satışlar geriledi, kârlıklarda sert düşüşler yaşandı. Sanayi devlerinin özkaynakları yüzde 31.6 oranında yükselirken, toplam borçlardaki artış yüzde 45.1’i buldu. 500 dev şirketten 152’si de ziyan açıkladı.İstanbul Sanayi Odası’nın (İSO) açıkladığı ‘Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Araştırması’na nazaran 2024’te üretimden satışlara nazaran en büyük kuruluş, 651.6 milyar lira ile yeniden TÜPRAŞ oldu. İkinci sıraya 356 milyar lira ile Ford Otomotiv, üçüncü sıraya da 201.6 milyar lira ile Star Rafineri yerleşti.

TOPLAM BORÇ 5.8 TRİLYON LİRA

Araştırmanın bilanço göstergelerine nazaran 2024’te yüzde 37.7 oranında artan İSO 500’ün faal toplamı 12.1 trilyon lira oldu. Etkinler içindeki ana kalemlerde dönen varlıklar yüzde 31.7’lik artışla 5.4 trilyon liraya, duran varlıklar yüzde 43’lük artışla 6.7 trilyon liraya çıktı. Özkaynaklar yüzde 31.6’lık artışla 6.3 trilyon lirayı bulurken, borçlardaki artış yüzde 45.1 oldu. Böylelikle şirketlerin toplam borcu 5.8 trilyon liraya çıktı. Üretimden satışlardaki gerçek düşüş üst üste üçüncü yılda da sürdü. İSO 500’de üretimden satışlar 2024’te 2023’e nazaran yüzde 36.3 artarak 8.7 trilyon TL’ye çıktı. 2024’te yüzde 41.1 olan yıllık ortalama yurt içi üretici fiyatları endeksi ile arındırıldığında, üretimden satışların gerçek olarak yüzde 3.4 gerilediği belirlendi. İSO 500’ün faaliyet kârı 2024’te yüzde 31.6 oranında azalarak 937 milyar TL’den 641 milyar TL’ye geriledi. 2024’te kâr eden şirketlerin devir kârı yüzde 27.5 azaldı, ziyan eden kuruluşların devir ziyanı ise yüzde 131.2 yükseldi. Böylelikle İSO 500’ün 2024’te vergi öncesi kar ve ziyan toplamı da yüzde 58.5 düşüşle 267 milyar TL’ye geriledi.

152 kuruluş ziyan açıkladı

İSO 500’ün satış kârlılığı oranı, 2024’te yüzde 8.6’dan yüzde 2.6’ye geriledi. Bu oran son 10 yılın ortalaması olan yüzde 7.1’in altında kaldı. 2024’te vergi öncesi periyot kâr/zarar büyüklüğüne nazaran ziyan eden kuruluş sayısı da 96’dan 152’ye çıktı. Faiz, amortisman ve vergi öncesi kâr/zarar büyüklüğüne nazaran ziyan eden firma sayısı ise 10’dan 19’a yükseldi.

‘Bedeli artık sanayi ödememeli’

Sanayinin enflasyona takviye vermek emeliyle üzerine düşen sorumluluğu ziyadesiyle yerine getirdiğini tabir eden İSO Yönetim Kurulu Lideri Erdal Bahçıvan, “Kendimizden kaynaklanmayan bir enflasyon oranının yüksekliğinin en büyük bedeli, yüksek faiz olarak bize geliyor” dedi. “Tekrar söylüyorum, zira paraya en çok muhtaçlığı olan bölüm sanayi bölümü işletme sermayesi, yaptığı yatırımlar, elinde tuttuğu stok vs. nedenlerden ötürü bu türlü bir durumla karşı karşıya” açıklamasını yapan Bahçıvan, 19 Mart operasyonlarının akabinde alınan önlemler ile iktisat programının geldiği noktaya ait soruya “Biz, enflasyona karşı olan misyonumuzu, ziyadesiyle yapıyoruz. Fakat kendisinden kaynaklanmayan bir ekip kesimlerin bedelini de artık sanayi ödememeli” diye konuştu.

Kazanılan kâr finansmana gitti

İSO 500’ün kârlılık bileşenlerine bakıldığında, 2024’te 35.2 milyar TL’lik net kambiyo ziyanı yazıldı. İSO 500 şirketleri kambiyo ve enflasyon düzeltmesi süreçleri haricindeki başka gelirlerden 402 milyar TL’lik net kâr elde etti. İSO 500’ün faaliyet kârı 640.8 milyar doları bulurken, finansman masraflarının fiyatı 618.9 milyar dolar oldu. Finansman masraflarının faaliyet kârına oranı yüzde 96.6’ya ulaştı. Kelam konusu oran 2014-2023 ortalaması olan yüzde 60.1’i aştı.

İlk 10’a iki yeni isim katıldı

Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Araştırması’nda birinci üç kuruluş listedeki yerini korudu. Öte yandan geçen yıl beşinci sırada yer alan Toyota, bu yıl listeye dördüncü sıradan girdi. Geçen yıl dördüncü sırada bulunan İstanbul Altın Rafinerisi de bu yıl beşinci sırada yer aldı. Ayrıyeten 2024’te İSO 500’ün birinci 10’unda yer alan şirketlerde 2023 yılına nazaran iki değişiklik oldu. Geçen yıl birinci 10’da yer almayan İskenderun Demir Çelik ve Hyundai Motor Türkiye Otomotiv birinci 10’a yükseldi.

Devreden KDV yükü 85 milyar TL

İSO 500’ün devreden Katma Kıymet Vergisi meblağı yüzde 26.9 oranında artarak 85 milyar liraya yaklaştı. Bu fiyat 2022’de 48.9 milyar lira, 2023’te de 66.7 milyar liraydı. İSO Başkanı Erdal Bahçıvan, konu ile ilgili, “Bu artış, enflasyonun altında kalması bakımından bir nebze daha olumlu tablo sunsa da biz bu döngüyü, sanayi kuruluşlarımızın, devlete sıfır faiz ve sonsuz vade ile borç vermesi olarak tanımlıyoruz. Enflasyonun yüksek seyrettiği periyotlarda, devreden KDV sorunu firmalarımızın nakit akışı açısından daha değerli bir yük” dedi.

Kaynak: Sözcü