UYKUSUZLUK -1-
Herkes vakit zaman az uyur. Fakat bu süreksiz durum kronikleşirse, beden sistemleri birer birer alarm vermeye başlar. ABD’de 50 ila 70 milyon yetişkin tıbbi ölçekte uyku yoksunluğu çekiyor.
Yani bu yalnızca “yorgunluk” değil; kalp, beyin ve bağışıklık sistemini çökerten sistemik bir problemdir. (Kaynak: Cleveland Clinic, 2024)
Yaşa nazaran ülkü uyku müddeti kaç saat?
50 yaş sonrası bireyler bu asgarî mühletlere yaklaşamıyor. Meğer yaşlandıkça uykuya daha fazla değil, daha güzel gereksinim duyuluyor.
Derin uyku azalır, yüzeysel uyku artar
Uyku, dört evreden oluşan döngüler hâlinde ilerler:
1 – Evre 1 (Hafif uyku): Uykuya geçiş. Uykunun %5’i.
2 – Evre 2 (Orta derinlikte uyku): Uykunun % 45’i. Bellek ve öğrenme buradadır.
3 – Evre 3 (Derin uyku): Vücudu onaran evredir. % 25 hisse alır lakin yaşla azalır.
4 – REM uykusu: Rüyaların görüldüğü periyot. Öğrenme ve duygusal dengeyi sağlar.
Bu döngü 90–120 dakikada bir tekrar eder. Gecede 4–5 döngü gerekir. Fakat uyku sık bölünüyorsa, derin uykuya ulaşılmaz. Sabaha “uyumuş lakin dinlenmemiş” kalkılır. (Kaynak: Cleveland Clinic Sleep Medicine Manual, 2023)
Uyuyamamak mı, uyumamak mı?
Uykusuzluk (insomnia) ve uyku eksikliği (sleep deprivation) birbirinden farklıdır:
– İnsomnia: Yatağa gidersiniz ancak uyuyamazsınız.
– Uyku eksikliği: Bilerek kâfi uyku mühleti yaratmazsınız.
– İki durumda da sonuç birebirdir: Dikkat dağınıklığı, yorgunluk, depresyon, unutkanlık.
50 yaş üzerindeki bireyler çoklukla insomnia değil, fark edilmeden gelişen kronik uyku eksikliği yaşar. Yatış saati gecikir, kalkış saati erken olur, gece sık uyanmalar olur ancak “yaşlandım, normal” diye geçiştirilir.
Kendi kendinize uyku eksikliği testi
Aşağıdaki sorulardan 3 ya da fazlasına “evet” diyorsanız, siz de uyku yoksunluğu yaşıyor olabilirsiniz:
1. Gecede 6 saatten az uyuyorum.
2. Uyandığımda dinç değilim.
3. Gündüz dalgınlık, unutkanlık yaşıyorum.
4. Gün içinde kestirme gereksinimi duyuyorum.
5. Son 3 aydır bu bu türlü.
6. Kendimi sabahları hudutlu ya da halsiz hissediyorum.
7. Geceleri sık sık uyanıyorum ve geri dalamıyorum.
Nereye başvurmalı?
– Sorunun müddeti 3 ayı geçmişse,
– Günlük hayatı etkileyecek seviyede uyku bozukluğu varsa,
– Uykuya karşın sabahları hâlâ bitkinseniz, bir uyku hastalıkları uzmanına görünmeniz gerekir.
Teşhis için kolay bir uyku günlüğü, gerekirse poligrafik uyku testi ya da konut tipi teneffüs aygıtı testleri uygulanabilir. (NIH Sleep Disorders Guide, 2022)
Hangi organlar ziyan görüyor?
Uykusuzluk yalnızca göz altı morluğu değildir. Cleveland Clinic bilgilerine nazaran uzun vadeli uyku eksikliği şunlara yol açar:
– Kalp-damar sistemi: Hipertansiyon, kalp krizi, damar sertliği.
– Metabolizma: Tip 2 diyabet riski artar.
– Bağışıklık sistemi: Enfeksiyonlara direnç azalır.
– Beyin: Bellek bozulur, alzheimer riski artar.
– Psikoloji:
Depresyon, anksiyete, öfke denetimi kaybı.
– Davranış: Düşünce bulanıklığı, refleks yavaşlaması, halüsinasyonlar.
Yani uyku yalnızca dinlenmek değil, yaşlanmayı geciktirmek, hastalıkları önlemek ve hayatta kalmak için bir zorunluluktur.
Kaynak: Sözcü
